Halk arasında bunama olarak da bilinen demans hastalığı hafıza kaybı, düşünme, problem çözme ve konuşmada güçlükler, ruh hali değişiklikleri, bakış açısında veya davranışlarda hızlı değişiklikler gibi belirtileri içeren bir hastalık grubunu temsil ediyor. Bu belirtiler başlangıçta küçük gibi gözükebiliyor, fakat demans hastalığına sahip birinin günlük hayatını büyük ölçüde etkileme olasılığı var. Alzheimer ise bir demans türü ve tüm demansların %60’tan fazlasını oluşturuyor. Türkiye’de 600 bin’den fazla demans hastası var. Peki bu hastalıklara sahip olan sevdiğiniz biri varsa, ona ne gibi destekler sunabilirsiniz? İşte hem sizin hem de sevdiğiniz kişinin hayatını kolaylaştırabilecek bazı bakım tavsiyeleri.
Ne Beklemelisiniz?
Demansın evreleri başlangıç, orta ve son evre olarak tanımlanıyor. Başlangıç evresinin belirtilerinin tam olarak ne zaman başladığını söylemek çoğu kişi için zor, çünkü bu belirtilerin ilk başta depresyon, stres veya ileri yaşa bağlı olduğu sanılabiliyor. Demansın başlangıç evresindeki belirtiler genellikle son etkinlikler hakkında detayları hatırlayamama, evde eşyaları yanlış yere yerleştirme, değişikliğe zor uyum sağlama, karışık cümleleri anlamanın uzun sürmesi, kelimeleri bulmakta zorlanma veya bir anda kızgın veya üzgün davranabilme gibi belirtiler içeriyor. Orta evrede ise kişi geçmişteki şeyleri hatırlayabiliyor fakat yakın zamanı kolayca hatırlayamıyor, içinde bulunduğu yer ve zamanı unutabiliyor, hafıza kaybından dolayı ocağı açık unutmak gibi güvenli olmayan şeyler yapabiliyor, yine kolayca ruh hali değişikliği yaşayabiliyor. Son evredeyken ise yürümekte zorlanma, düşme riski, gece uyuyamama, insanlarla iletişim kurmakta zorlanma gibi belirtiler görülebiliyor.
Bu gibi belirtiler görülmeye başladığında belirtilerin sıklığını azaltmak, hastalığın ilerleyişini yavaşlatmak için yapabileceğiniz şeyler yaşam şartlarınızı iyileştirebileceği gibi sevdiklerinizin daha güvende hissetmesini de sağlayabilir.
Sevdiklerinizin Hayatını Kolaylaştırmada Bazı Öneriler
Doğru şekilde iletişim kurmaya dikkat edin
Alzheimer veya demans hastalarıyla konuşurken iletişiminizi kolaylaştırabilecek bazı yöntemler vardır. Örneğin yavaş konuşun, çünkü söylediklerinizi anlamaları ve cevap vermeleri biraz zaman alabilir. Muhabbet ederken kısa, basit ve açık cümleler kurmaya dikkat edin. Aynı anda birden fazla soru sormamaya dikkat edin, söylediğiniz eğer anlaşılmadıysa “anlamıyor musun?” gibi şeyler söylemek yerine aynı cümleyi tekrar etmeyi veya daha basit bir cümle kurmayı deneyin. Kişilerden bahsederken isim kullanmaya dikkat edin, gerekirse kim olduğunuzu anlatın. Açık uçlu ve uzun cevaplar içeren sorular sormaktansa evet, hayır şeklinde cevap verilebilecek sorular sorulabilir.
Konuşurken söyledikleri şeyler bir anlam ifade etmediği zamanlarda bile onlara dinlediğinizi göstermek, öz saygılarını kaybetmemeleri için önemli olacaktır. Bunun yanında muhabbet sırasında el hareketleri kullanmak, bir şey göstermek istediğinizde fotoğraf gibi görseller kullanmak da hatırlamalarına yardımcı olacaktır. Yüz ifadelerini kullanmak veya içten bir dokunuş da onlara kendini iyi hissettirebilir, gülümsemenizle daha güvende hissetmelerini sağlayabilirsiniz.
Güvenli bir yaşam alanı oluşturun
Demans hastalarının kafa karışıklığı ya da hafıza kaybı sebebiyle beklenmedik bir şekilde davranma ihtimali vardır, özellikle ocağı açık unutma, bazı eşyaları olmadık yerlerde bırakma gibi davranışlarda bulunmak söz konusudur. Herhangi bir zararı önlemek için tehlike yaratabilecek eşyalar konusunda özenli davranmak, güvenli bir ortam sağlamak önemlidir.
Düşmeleri önlemek için ayağa takılabilecek uzatma kabloları veya kaygan bir zemin oluşturacak halılar kullanmaktan kaçınmak (özellikle banyoda) fayda sağlayabilir. Banyoda tutunmak için bar kullanılması gerekebilir. Rahat görebilmek için evin aydınlatmasının yeterli olması da önemlidir. Yanlış bir kullanıma karşı kesici aletlere, temizlik kimyasallarına ve alkollü içeceklere dikkat edilmelidir. Gerekirse bazı objelere ulaşımı engellemek için kilit kullanabilirsiniz.
Güvendiğiniz bir komşunuza evin anahtarını verebilirsiniz. Böylelikle acil bir durum söz konusu olduğunda eğer siz hastanın yanında değilseniz başka bir kişi hızlıca eve ulaşabilir. Önemli olan telefon numaralarını bir yerde toplu olarak bulundurmak da fayda sağlar. Bunun için bir pano oluşturabilirsiniz ve hatırlandığında kişiye destek olacak tüm bilgileri oraya ekleyebilirsiniz.
İlaçların atlanmamasına özen gösterin
Alzheimer hastalığının bir tedavisi yok, fakat hastalığın ilerlemesini yavaşlatacak veya bazı belirtileri hafifletecek ilaçlar mevcut. Doktorunuz Alzheimer hastası kişi için hastalığın evresine göre bir ilaç tedavisi önerecektir. Bu konuda sizin rolünüz ise, ilaçların düzenli olarak alındığından emin olmaktır. İlaçları karıştırmamak için isimlerini, dozlarını ve ne zaman alınması gerektiğini belirten listeler hazırlayabilirsiniz, bu konuda ilaç hatırlatıcıları için telefon uygulamaları işinizi kolaylaştırabilir, akıllı alarmlar destek olabilir. Bunun yanında yanlışlıkla başka bir ilaç alımını engellemek için de sadece kullanılması gereken ilaçları belirli bir yere yerleştirip, diğer ilaçları güvenli bir yere kilitleyebilirsiniz.
Demans hastası kişi eğer ilaçları almayı reddediyorsa sabırlı olmanız gerekir, ilaç almanın önemini kısa ve net bir şekilde anlatabilirsiniz. Eğer almamakta ısrar ediliyorsa doktorunuza danışarak ilaçları yemeklerin veya içeceklerle birlikte verilmesi de mümkün olabilir.
MyTherapy Blog'da ilginizi çekebilecek diğer makaleler:
- "Alzheimer Kalıtsal Mı?" Alzheimer Türlerinde Genetiğin Etkisi
- Bakım Öyküleri: Aile Bakıcılarından 3 Kişisel Hikaye
Günlük rutin oluşturun
Günlük bir rutin yaratmak, Alzheimer’lı kişinin bakımında sorun yaşanmasını minimum seviyeye indirerek büyük kolaylık sağlayacaktır. Bir rutine sahip olmak kişinin tutarlılık hissinin gelişmesine ve güvende hissetmesine destek olacaktır. Uyanma, giyinme, yemek saatleri, banyo saatleri, aktivite saatleri gibi şeyler için düzenli zamanlar üretmek ve her gün tekrar etmek, kişinin aşinalık duygusunu arttıracak ve bu süreçleri içselleştirmesini sağlayacaktır. Bazı aktiviteleri başka şeylerle de ilişkilendirip ne yapmaları gerektiğini hatırlamaları için yardımcı olabilirsiniz. Örneğin sabahları uyandıktan sonra rahatlatıcı bir müzik açıp kahvaltı zamanının yaklaştığını hatırlatmak, bu iki aktivite arasında ilişki kurup hatırlamayı kolaylaştırabilir.
Alzheimer’lı kişinin sürekli kullandığı önemli objeler için sabit yerler belirlemek ve onları hep aynı yerde tutmak da hatırlarken zorluk çekmemelerini sağlayacaktır. Örneğin gözlük, cüzdan veya anahtarlık gibi önemli objeler hep aynı yerde tutulabilir.
Sosyal hayat ve etkinliklerden uzaklaşmamalarını sağlayın
Günlük bir rutin geliştirirken kişinin sosyal hayattan uzaklaşmasını engellemek için bazı etkinlikler eklemek de önemlidir. Ayrıca kişinin sosyalleşmesi sizin için de bir mola zamanı yaratabilir. Misafirler ile Alzheimer’lı kişi için aşırı stres yaratmayacak bir şekilde, uygun bir zamanda görüşme sağlayabilirsiniz. İletişim kuramama ve agresifleşme gibi durumlara karşı hastayla iletişim kurma ipuçlarını misafirlerle önceden paylaşabilir, konu açabilmek için ise onun ilgi alanlarından ve en sevdiği kitap, müzik vb. şeylerden bahsedebilirsiniz.
Aktiviteler konusunda ise görme, koku, işitme ve dokunma gibi farklı duyuları ve hareketi teşvik etmek için etkinlikler yaratmaya çalışabilirsiniz. Örneğin yürüyüş yapmak, şarkılar söylemek, dans etmek, boyama yapmak, hikayeler anlatmak, evcil hayvanlarla zaman geçirmek, bahçe işleri yapmak gibi pek çok etkinlik yaratılabilir. Bu aktiviteler modunuzun yüksek tutulmasına ve rahatlamanıza fayda sağlayacaktır. Ayrıca Türkiye’deki Alzheimer topluluklarını araştırıp çeşitli konularda Alzheimer’lılar için özel yaratılmış etkinliklere katılabilir kendilerini yalnız hissetmemelerini sağlayabilirsiniz. Bu konuda Türkiye Alzheimer Derneği’nin sitesini inceleyebilirsiniz.
Kendinizi unutmayın
Alzheimer hastaları bu rahatsızlık sebebiyle alışılmış kişilik özelliklerinden daha farklı bir şekilde davranabilir, zaman zaman stresli ve agresif olabilirler veya depresif davranabilirler. Birlikte zorlayıcı zamanlar yaşayabilirsiniz, bu yüzden bu süreçte kendinizi unutmamanız, kendi sağlığınıza dikkat etmeniz de çok önemli.
Hayatınızın hasta bakımından ibaret olmadığını unutmayın, zaman zaman yardım istemenin kimseye zararı yoktur. Her şeyi tek başınıza yapamazsınız. Aile bireyleri, arkadaşlar veya gönüllü organizasyonlardan destek almak sizin de stresinizi azaltacaktır. Haftalık planlarınızda kendiniz için de zamanlar yaratıp hobileriniz veya ilgi alanlarınızla uğraşabilirsiniz, sizin gibi bakım sağlayan kişilerin bulunduğu destek gruplarına katılabilirsiniz.
Kendinizle ilgileniyor olmanız Alzheimer’lı sevdiğiniz kişiye karşı ihmalkar olduğunuz anlamına gelmiyor, unutmayın ki onun bakımının iyi olması için sizin ruh halinizin iyi durumda olması da önemli. Bu süreç sabır gerektiren bir süreç olacaktır, fakat vazgeçmemeniz birlikte mutlu zamanlar geçirebilmeniz için yeterli olacaktır.
MyTherapy Blog'daki diğer makalelere bir göz atın:
